2017: In een verbonden samenleving

In deze editie is het thema ‘In een verbonden samenleving.’ En dit thema is niet zomaar gekozen, want onze maatschappij kan steeds meer worden beschouwd als een complex van verbindingen. Verbindingen tussen mensen, tussen organisaties en tussen apparaten, waarbij die drie entiteiten ook onderling steeds hechter in verbinding staan. Een ontwikkeling die het gevolg is van de opkomst van het internet. En aangezien het internet zich steeds verder ontplooit, met steeds nieuwe toepassingen (met het Internet of Things als een voorname recente innovatie), staat de ontwikkeling van de verbonden samenleving nooit stil.

Een verbonden samenleving heeft ook grote gevolgen voor het domein waar Trends in Veiligheid op is gericht. Zo’n maatschappij biedt een overheid bijvoorbeeld de kans om de dienstverlening te verbeteren, de handhaving te versterken, de transparantie te vergroten en de burger te betrekken.

Nieuwe ontwikkelingen kunnen ook worden ingezet om sneller en beter te reageren op calamiteiten en potentiële aanslagen te voorspellen. En de apparaten waarvan we steeds afhankelijker zijn kunnen – in verbinding – niet alleen steeds beter inspelen op onze behoeften, maar kunnen ook een rol spelen in onze persoonlijke veiligheid.

Er is echter ook een keerzijde. Betere beveiliging (bijvoorbeeld door biometrische technologie) betekent ook dat nog zorgvuldiger moet worden omgegaan met zaken als privacy. In de verknoopte samenleving dienen we op een vernieuwende manier te kijken naar defensie, want cyberaanvallen zijn – zo is inmiddels wel gebleken – niet langer science fiction. Overheden, organisaties en particulieren zijn kwetsbaarder dan ooit voor verstoringen in de keten. Het gezegde dat deze keten niet sterker is dan de zwakste schakel was nog nooit zo actueel.

Kortom: meer dan genoeg stof voor deze editie van Trends in Veiligheid. De auteurs van dit rapport nemen u mee langs de verschillende dimensies van de verbonden samenleving, waarbij de kansen en uitdagingen uitgebreid worden behandeld. Hieronder vindt u een overzicht van de inhoud van het rapport, dat elders op deze pagina in zijn geheel kan worden gedownload. Veel leesplezier!

Artikelen

Cybersecurity als randvoorwaarde voor sterke ketens

Organisaties zijn steeds hechter met elkaar verweven. Systemen staan steeds nauwer met elkaar in contact en de onderlinge uitwisseling van data neemt toe, iets wat door de opkomst van het Internet of Things alleen maar wordt bevorderd. Het is een ontwikkeling die organisaties kwetsbaarder maakt voor ketenverstoringen: een organisatie die de eigen beveiliging goed op orde heeft kan er toch aan ten prooi vallen, juist door die steeds nauwere verwevenheid met andere organisaties. De keten is immers zo sterk als de zwakste schakel. Toch staan organisaties nauwelijks stil bij deze kwetsbaarheden, laat staan dat er goede maatregelen worden getroffen. In dit artikel wordt de noodzaak van goede cybersecurity verder toegelicht. De auteurs bieden bovendien handvatten om beveiliging over de hele keten vorm te geven.

Internet of Safety and Security Things. Mens versus machine?

Het Internet of Things heeft een groot potentieel als het gaat om veiligheid. Apparaten en sensoren binnen een IoT-netwerk kunnen samenwerken om situaties en gedrag te analyseren, incidenten te signaleren en duiden en automatisch de juiste response in te zetten. Deze specifieke vorm van IoT noemen we Internet of Safety and Security Things. Het is een ontwikkeling die de rol van de mens in beveiliging onherroepelijk verandert. Maar wordt die mens ook overbodig? Deze en andere vragen worden in dit artikel beantwoord.

Face off! Waar de inzet van biometrie voor efficiënte toepassingen bijdraagt aan de staatsveiligheid

De diverse terroristische aanslagen van de laatste jaren leggen flinke druk op grensbeveiliging. Meer dan ooit is het zaak dat kwaadwillenden aan de grens worden geïdentificeerd en tegengehouden. Biometrische technologie is daarbij een cruciaal hulpmiddel, dat op steeds meer plekken (bijvoorbeeld op Schiphol) wordt ingezet. Naast die noodzakelijke rol in beveiliging, biedt biometrie ook kansen om het screeningsproces voor reizigers te versnellen. Voornaamste uitdaging bij dit alles: hoe zorg je ervoor dat de privacy van de burger niet in het gedrang komt? Dit artikel gaat dieper in op de complexe vraagstukken rond biometrie.

Nieuwe tijden vragen om vernieuwende veiligheidsorganisaties

De snel veranderende samenleving brengt flinke uitdagingen met zich mee binnen het veiligheidsdomein. Die uitdagingen worden doorgaans tegemoet getreden vanuit een technische invalshoek: slimmer omgaan met data, betere inzet van nieuwe hulpmiddelen en het creëren van meer verbinding tussen organisaties met burgers. Daarmee wordt volgens de auteurs van dit artikel te vaak voorbij gegaan aan een andere noodzakelijke verandering: de manier waarop activiteiten rondom veiligheid zijn georganiseerd. Toch zijn er voorbeelden van organisaties die nieuwe manieren van werken ontwikkelen die beter inspelen op de veranderende veiligheidskwesties van een veranderende maatschappij. In dit artikel lees je er meer over dit "Vernieuwend Werken".

Van web naar WhatsApp

De website www.politie.nl gooit al jaren hoge ogen en was al meermalen “Website van het Jaar”. Dat geeft aan dat de burger deze bron van informatie weet te waarderen. Toch zit die burger niet stil. De afgelopen jaren verschuift de manier waarop wij met elkaar communiceren steeds meer richting sociale media en apps. WhatsApp heeft inmiddels 10 miljoen gebruikers in ons land. Met die verschuiving verandert het verwachtingspatroon van de burger. Die verwacht dat hij geholpen wordt en een antwoord op zijn vragen krijgt, onafhankelijk van het kanaal. Voor de politie betekent dit dat ze in de virtuele realiteit even goed vertegenwoordigd moet zijn als in de echte wereld. Dit artikel laat zien hoe de Nationale Politie die ambitie vormgeeft.

Computers met intuïtie: wen er maar aan!

Onze intelligentie omvat twee cognitieve functies: logisch redeneren en intuïtie. Artificial Intelligence (AI) richtte zich traditioneel altijd op logisch redeneren, met bekende toepassingen zoals de schaakcomputer. Intuïtie werd lange tijd beschouwd als het domein van de mens; computers zouden daarin altijd achter blijven lopen. Inmiddels komt men daarvan terug. Intuïtieve AI-systemen zijn volop in ontwikkeling, dankzij de voortschrijdende chiptechnologie, de opkomst van Big Data en de steeds verfijndere algoritmes. Die nieuwe generatie AI biedt volop kansen, maar ook uitdagingen. Wordt de mens als het gaat om intuïtie binnenkort ingehaald door de machine?

Anoniemer over straat door inzet nieuwe technologie? Privacy by design maakt het mogelijk!

Nieuwe technologieën zoals gezichtsherkenning en emotieherkenning hebben een enorm potentieel als het gaat om beveiliging en gemak voor de consument. Deze brengen echter ook gevoeligheden met zich mee, vooral als het gaat om privacy. Dat roept om een privacy-benadering die parallel loopt aan de technologische ontwikkelingen en die nieuwe antwoorden biedt voor nieuwe privacy-uitdagingen. Het is aan inzetters van dergelijke technologie (denk aan de overheid, maar ook bijvoorbeeld aan luchthavens) om werk te maken van privacy by design, zodat de burger beter kan worden beschermd, zonder dat zijn privacy wordt aangetast. De auteurs van dit artikel laten zien wat hier zoal bij komt kijken.

Meer JSF’s of meer digitale wapensystemen?

De toekomst van ons defensieapparaat staat volop ter discussie. Velen lijken het er inmiddels over eens dat defensie niet langer een ondergeschoven kindje mag zijn. Het budget moet omhoog en organisatie en materieel moeten dringend gemoderniseerd worden. En hoewel je dan bent geneigd te denken aan JSF’s en dergelijke, moet één aspect zeker niet worden vergeten: de digitale veiligheid van Nederland. De ophef rondom de Franse en Amerikaanse verkiezingen heeft duidelijk gemaakt dat het wat dit betreft menens is. De auteurs van dit artikel bieden een inventarisatie van de initiatieven op dit gebied in binnen- en buitenland en pleiten voor een steviger inzet op deze groeiende digitale dreiging.

Sensing in de verbonden samenleving – Drie kansen voor de openbare veiligheid

Dankzij ontwikkelingen als het Internet of Things zijn alledaagse objecten 'smart' geworden. Ze zijn uitgerust met sensoren die de omgeving analyseren en kunnen met andere objecten communiceren. De sensoren verzamelen bij dit ‘sensing’ enorme hoeveelheden data (Big Data) die gebruikt kunnen worden om, via analytics, de gebruikerservaring te verbeteren. Bovendien maakt zo’n netwerk van sensoren het mogelijk om de openbare veiligheid te bevorderen. Dat laatste aspect wordt in dit artikel besproken aan de hand van drie toepassingen, waarbij ook de gevoeligheden op het gebied van privacy en security de revue passeren.

Toegang tot miljarden apparaten: Een nieuw risico!

Zoals elders in het rapport gememoreerd is cyberoorlog een steeds reëlere dreiging. Een meerderheid van de Nederlanders vindt dat onze overheid en bedrijven onvoldoende zijn voorbereid op zo’n oorlog. Die zorg is terecht. Nu onze samenleving dankzij het Internet of Things steeds verder verknoopt raakt, kan een cyberaanval snel om zich heen grijpen in een netwerk van miljarden met elkaar verbonden apparaten. Tijd voor een strategie op cybersecurity voor apparaten dus? Lees er meer over in dit artikel.

Handhaving en dienstverlening bijten elkaar niet

De overheid is altijd op zoek naar de juiste balans tussen dienstverlening en handhaving. De burger heeft hoge verwachtingen van de dienstverlening waar de overheid, in veel gevallen, aan dient te voldoen. Tegelijkertijd kan de dienstverlening juist op gespannen voet staan met de handhaving, waarop de overheid uiteraard niet wil inboeten. Sociale voorzieningen moeten immers alleen ten goede komen van mensen die er echt recht op hebben. Om de ideale mix van handhaving en dienstverlening vorm te geven kan de overheid gebruik maken van risicomodellen. Hoe dat in zijn werking gaat en wat dat betekent voor aansluitende processen leest u in dit artikel.

Wat vertellen social media ons over dreigingen?

Veel incidenten en aanslagen worden op social media aangekondigd. Tegelijkertijd worden er op social media vaak loze dreigingen geuit. Hoe maak je onderscheid tussen concrete aankondigingen van echte incidenten en nep-dreigementen? Dit artikel laat zien dat de Nederlandse politie op dit moment al een behoorlijke inzet heeft op het gebied van social media monitoring, maar ook dat er nog veel te winnen is. De toverwoorden: automatisering en meer nadruk op een proactieve, passieve benadering.

Structureel inzicht in effecten stimuleert samenwerken vanuit ‘de bedoeling’

In het veiligheidsdomein is verandering gaande. Van werken vanuit systemen en regels, wordt steeds meer gewerkt vanuit 'de bedoeling'. Oftewel: met een structureel oog op het effect dat de inzet moet bereiken. Die manier van werken is alleen realiseerbaar als alle partijen binnen het domein in verbinding staan met elkaar. De Politie, Openbaar Ministerie, Raad voor de Kinderbescherming, Slachtofferhulp Nederland en drie reclasseringsorganisaties geven hieraan gestalte in de aanpak ZSM: Zo Snel, Slim, Selectief, Simpel, Samen en Samenlevingsgericht Mogelijk. In dit artikel leest u hoe zij vanuit ‘de bedoeling’ samenwerken in de bestrijding van veelvoorkomende criminaliteit.

De verbonden veiligheidsarchipel. Realistisch toekomstbeeld of utopie?

Het Ministerie van Veiligheid en Justitie is de laatste tijd regelmatig in het nieuws. De ‘strafrechtketen’ ligt onder een vergrootglas. Voormalig minister Van der Steur schreef eind 2016 aan de Tweede Kamer dat er genoeg aanleiding is voor de ketenorganisaties binnen de strafrechtketen en het departement om kritisch naar zichzelf te kijken. Er is een kloof ontstaan tussen de manier waarop de keten is ingericht en verantwoording aflegt en wat eigenlijk de focus zou moeten zijn van het doen en laten. In dit artikel wordt uitgelegd hoe het ‘wiel van programmatisch netwerken’ kan worden ingezet om scherp te krijgen wat het gezamenlijke einddoel en de gezamenlijke inzet zou moeten zijn. Dat is een belangrijke eerste stap richting een keten waarin wordt gewerkt vanuit 'de bedoeling'.

Open Data in het Veiligheidsdomein: de lange adem

Dankzij de nieuwe technologie is er meer informatie beschikbaar dan ooit. Ook in het publieke domein. De overheid is al jaren pleitbezorger van het idee dat die informatie beschikbaar gesteld moet worden aan het publiek. Dat ideaal van ‘open data’ staat voorlopig echter in schril contrast tot de realiteit. De rijkdom aan informatie blijft grotendeels voorbehouden aan enkele organisaties. Jammer, want die informatie en zeker die van de overheid, kan van grote waarde zijn. In dit artikel wordt ingezoomd op de casus van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Het toont aan dat VenJ internationaal gezien achterblijft bij het beschikbaar stellen van open data, maar ook dat het zich bij die situatie niet hoeft neer te leggen. Er zijn kansen genoeg om de belofte van open data in te lossen.

Politie op weg naar een omnichannel intakeorganisatie

Het intakeproces van de politie gaat op de schop. Je kunt nu eenmaal niet langer volstaan met een voornamelijk op telefooncontact ingerichte organisatie. De burger, gewend aan de digitale communicatiemiddelen van nu, verwacht dat hij de politie kan bereiken (en vice versa) via het door hem gekozen kanaal. En dat is steeds minder vaak de telefoon. Sterker nog: de politie moet weten waar hij de burger kan vinden en daar (digitaal) aanwezig zijn. De politie wordt een deelnemer aan de netwerken waarin burgers informatie uitwisselen. Alleen door burgerparticipatie te faciliteren kan de politie putten uit de enorme hoeveelheid informatie die burgers beschikbaar stellen en de samenwerking tussen politie en burger versterken. In dit artikel leest u wat daarbij allemaal komt kijken.

Cybersecurity en het MKB: de praktijk

Het MKB vertegenwoordigt 90% van de bedrijvigheid in Nederland. De sector digitaliseert in hoog tempo, sneller dan elke andere sector. Cybersecurity is daarom van wezenlijk – en toenemend – belang. Ondertussen blijkt uit onderzoek dat het MKB ten opzichte van grotere bedrijven relatief weinig maatregelen treft op dit front. De door Capgemini en Interpolis in het leven geroepen CyberPreventieDienst bevestigt dit: het beleid is over het algemeen voor verbetering vatbaar. De CyberPreventieDienst licht ondernemingen door op 8 verschillende kerngebieden. In dit artikel zetten de auteurs uiteen hoe die analyse in zijn werk gaat, welke kerngebieden daarbij zijn geformuleerd en waar de voornaamste winst kan worden behaald.